Ustalardan çağdaş sanatçılara: İzmir Devlet Resim ve Heykel Müzesi

Türkiye’de yarışma projesi düzenlenerek mimari ödülü alan ilk müze olan İzmir Devlet Resim ve Heykel Müzesi, zengin resim koleksiyonu, seçkin sergileri, ihtisas kütüphanesi ve sanat atölyeleri ile yaşayan bir müze.

Fotoğraflar: Derya Şahin

Ulusal Kurtuluş Savaşı’nın hemen ardından, 1923’ün ilk ayında Büyük Atatürk, Bursa’da yaptığı bir konuşmasında “Bir millet ki, resim yapmaz, bir millet ki heykel yapmaz, bir millet ki tekniğin gereklerini yapmaz; o milletin ilerleme yolunda yeri yoktur” diye sesleniyordu.

İzmirli ressamlar 1927 yılında, kentin ilk karma resim sergisini açarak Onun gösterdiği hedef yolunda ilk adımı attılar. Bu sergiyle kentteki sanat çalışmaları hız kazandı ve çalışmalarını halk evleri çatısı altında yoğunlaştıran İzmirli ressamlar, 9 Eylül 1952’de Kültürpark’ta Resim Heykel Galerisi’nin açılmasını sağladı. Plastik sanatlar alanında devletin İzmir’e yaptığı ilk hizmetlerden biri olan galeri, daha sonra Atatürk Bulvarı’ndaki yeni yerine taşındı.

Galeri bir yandan İzmir’de yaşayan sanatçılara eserlerini sergileme imkanı sunarken diğer yandan da her yıl düzenlenen devlet sergilerinin de kente gelmesini sağladı. Kurulduğu yıldan itibaren sergi faaliyetleri dışında amatörlere yönelik resim kursları da düzenleyen İzmir Devlet Güzel Sanatlar Galerisi kentin sanat hayatına canlılık getirdi.

1973 yılı, İzmir Devlet Güzel Sanatlar Galerisi için adeta bir dönüm noktası oldu. Müdürlük görevini yürüten sanatçı Turgut Pura’nın çabalarıyla, galeri müzeye dönüştü ve Konak’taki yeni binasına taşındı. 

Türkiye’de yarışma projesi düzenlenerek mimari ödülü alan ilk müze olan İzmir Devlet Resim ve Heykel Müzesi’nin bir diğer önemli özeliği de cephesinde seramik eseri olan tek müze olması. Mimar Muhlis Türkmen’in birinci, İnal Göral’ın ikinci olduğu yarışma projeleri ile hayata geçen müze, zengin resim koleksiyonu, seçkin sergileri, ihtisas kütüphanesi ve 300’ü aşkın kursiyerin eğitim gördüğü sanat atölyeleri ile yaşayan bir müzedir.

Müze koleksiyonu 

İzmir Devlet Resim ve Heykel Müzesi’nin koleksiyonunda 406’sı resim, 37’si heykel, 25’i seramik ve 44’ü baskı resim olmak üzere toplam 512 adet eser yer alıyor. 

Resimler

Her geçen gün zenginleştirilen müze koleksiyonunun en nadide parçaları Şeker Ahmet Ali Paşa, Hoca Ali Rıza, Hikmet Onat, İbrahim Çallı gibi büyük ustaların eserleri. Koleksiyonda bunların yanı sıra çeşitli dönemlerden seçkin sanatçıların yapıtları da bulunuyor. Eski kuşak ustalarından çağdaş sanatçılara kadar çeşitli dönem ve eğilimleri yansıtan bu eserler, restorasyon atölyelerinde titiz bir çalışmayla zamana karşı dirençli hale getiriliyor.

Tanzimat Dönemi Eserleri: Osmanlı sanatının tek resimsel anlatımı olan minyatürlerde 17.yüzyılda değişimler görülmeye başlanır. Sultan Abdülmecit döneminde, Tanzimat Fermanı ile Batılılaşma hareketleri aktif olarak gelişirken, 19. yüzyılın ortalarına gelindiğinde minyatür resmi yerini modern resme bırakmaya başlar.

İzmir Devlet Resim ve Heykel Müzesi’nin koleksiyonunda modern Türk resim sanatının temellerinin atıldığı bu döneme ilişkin eserler vardır. Şeker Ahmet Ali Paşa, Süleyman Seyit, Hoca Ali Rıza ve Müfide Kadri’nin eserleri söz konusu döneme ışık tutması açısından önem taşır.

1914 Çallı Kuşağı ve İzlenimcileri: Resim tarihimize Türk İzlenimcileri olarak geçen 1914 kuşağı arasında en yaygın üne kavuşan İbrahim Çallı’dır. Bu nedenle Meşrutiyet döneminin bu yetenekli sanatçı grubu “Çallı Kuşağı” olarak da anılır. Müzede, Türk sanatçılarının Batı sanatının felsefesini kavrayarak, kendi kültürleriyle bütünleyebileceğinin ve çağdaş bir anlayışa ulaşabileceklerinin kanıtlandığı bu dönemin önemli sanatçılarından; Halil Paşa, Mehmet Sami Yetik, Mehmet Ruhi Arel, Nazmi Ziya Güran, Ali Cemal, Hikmet Onat, Hüseyin Avni Lifij, Namık İsmail, Hasan Vecihi Bereketoğlu, Celal Uzel ve döneme damgasını vuran İbrahim Çallı’nın eserleri bulunur.

Müstakil Ressamlar ve Heykeltraşlar Birliği: Gelişmekte olan Türk resim sanatının kalıcı temellere kavuşturulması ve yaygınlaştırılmasını sağlamayı amaçlayan Müstakil Ressamlar ve Heykeltraşlar Birliği sanatçıları milli sanatın çağdaş düzeye yükseltilmesinde el ve gönül birliği içindeydiler.

Müzenin koleksiyonunda dönem temsilcilerinden; Şevket Dağ, Feyhaman Duran, Eşref Üren, Cevat Dereli, Abidin Elderoğlu, Fahri Arkunlar, İlhami Demirci, Zeki Kocamemi, Şeref Akdik, Malik Aksel, Edip Hakkı Köseoğlu, Mahmut Cuda, Ali Avni Çelebi, Ayetullah Sümer, Nurullah Berk ve Turgut Zaim’in eserleri yer alıyor.

D Grubu Sanatçıları: 1933 yılında Türk resim sanatına yeni bir ruh ve yeni bir atılım olarak katılan “D” Grubu, resim ve heykel sanatının toplum tarafından kabul görüp doğru anlaşılabilmesini sağlamayı hedefliyordu. Bu dönemin sanatçıları, sağlıklı bir sanat ortamı yaratmak için bu ereği gerçekleştirmeye özen göstereceklerdir.

Müzenin koleksiyonunda dönemin önemli temsilcilerinden;Elif Naci, Cemal Tollu, Fahr-El Nisa Zeid, Şefik Bursalı, Zeki Faik İzer, Halil Dikmen, Arif Kaptan, Sabri Berkel, Bedri Rahmi Eyüboğlu ve Eren Eyüboğlu’nun eserleri bulunuyor.

Yeniler Grubu: 1940’lı yıllarda Türk resim sanatında yeni bir açılım getirme amacıyla genç sanatçıların kurduğu bu grup, toplum kesitlerinin yaşam özelliklerini yansıtan resimler yapma düşüncesinde birleşmişlerdi.

İzmir Devlet Resim ve Heykel Müzesi’nde dönem sanatçılarından; Refik Epikman, Kadri Atamal, Hamit Görele, Nurettin Ergüven, Ercüment Kamlık, Celal Tutant, Cemal Bingöl, Arslan Gündaş, Nuri İyem, Turgut Atalay, Hasan Kavruk, Leyla Gamsız Sarptürk ve Necdet Kalay’ın eserleri sergileniyor.

Günümüz sanatçıları: II. Dünya Savaşı’ndan sonra sanat alanında bütün dünyada yaşanan olağanüstü gelişim kitle iletişim araçlarının daha yaygın kullanılmaya başlanmasıyla Türk sanatına da yansıdı. Beraberinde çok daha çeşitli ve zengin bir sanat ortamı yaratan bu durum birçok yeni grup ve anlayışın ortaya çıkmasına uygun ortam sağladı.

Bu dönem sanatçılarının bazıları resimlerinde folklorik öğeleri kullanırken, bazıları da toplumsal gerçekçiliği odak noktaları olarak belirledi.

Müzenin koleksiyonunda dönem temsilcilerinden; Neşet Günal, Nedim Günsur, Devrim Erbil, Aydın Ayan, Burhan Uygur, Mehmet Pesen, Neşe Erdok, Adnan Turani ve nice yeni nesil sanatçıların eserleri bulunuyor.

Özgün Baskı Resim: Tarihi 15.yüzyılın Almanya’sına uzanan özgün baskı litografi, ağaç baskı, gravür ve serigrafi olarak değişen tekniklere karşın elde edilen ortak bir üretimin tanımıdır. Müzede Türkiye’nin önemli özgün baskı sanatçılarından Mustafa Aslıer, Asım İşler, Ali İsmail Türemen, Mehmet Özer ve Hayati Misman’ın eserleri yer alıyor.

Heykel

İzmir Devlet Resim ve Heykel Müzesi’nin koleksiyonunda Cumhuriyetin ilanından sonra gelişim gösteren heykel sanatının seçkin örnekleri sergileniyor. Hadi Bara, Zühtü Müridoğlu, Hüseyin Anka Özkan, Kadrinüsa Aydemir, Turgut Pura, Sadi Öziş, Hakkı Karayiğitoğlu, Kuzgun Acar, Tamer Başoğlu, Haluk Tezonar ve Ferit Özşen müzede eserleri bulunan heykeltraşlar. 

Seramik

Anadolu üzerinde ilk ortaya çıkışı binlerce yıl öncesine dayanan seramik sanatının Türkiye’deki önemli temsilcilerinden Ünal Cimit, Mustafa Tunçalp, Mehmet Tüzüm Kızılcan ve Bingül Başarır’ın eserleri müzede sergileniyor.

Atölyeler

İzmir Devlet Resim ve Heykel Müzesi bünyesindeki atölyelerde; resim, heykel, seramik, baskı resim, tezhip ve çini kursları düzenleniyor. Oldukça geniş katılımla gerçekleşen bu kursların yanı sıra 6-12 yaş çocuklar için resim ve seramik kursları ile üniversiteye hazırlık kursları veriliyor. Sanat kurslarına iki yıl devam eden kursiyerler sertifika almaya hak kazanıyor.

Sergi Salonları

İzmir Devlet Resim ve Heykel Müzesi’nde müze envanterine kayıtlı eserlerin sergilendiği müze katının yanı sıra, periyodik sergilerin düzenlendiği iki galeri daha var.

Giriş katında bulunan Turgut Pura Sergi Salonu 480 metrekarelik alanıyla İzmir’de bulunan en geniş galerilerden biri. Yılda ortalama 25 serginin açıldığı ve resim, seramik heykel sergileri için kullanılan bu salon, geniş çaplı ve önemli sergilere ev sahipliği yapıyor.

Ara katta bulunan 130 metrekarelik Şeref Akdik Sergi Salonu ise, Turgut Pura Sergi Salonu’na kıyasla daha küçük çaplı sergilere ev sahipliği yapıyor.

Kültür ve Turizm Bakanlığı İzmir Resim Heykel müzesine bağlı bir birim olarak hizmet veren Kültürpark Sanat Galerisi; plastik sanatlar alanında, ülkemizdeki ve dünyadaki çağdaş eserlerin sergilendiği bir galeri olmasının yanı sıra çeşitli kültür ve sanat etkinliklerine de ev sahipliği yapıyor.

Müze bünyesinde hizmet veren birimlerden biri de sanat ve sanat tarihine ait çok sayıda kitabın bulunduğu ihtisas kütüphanesi. Bu kütüphane araştırmacılar ve öğrenciler için zengin bir kaynak oluşturuyor.