Kordelya’nın ilk Katolik Kilisesi: St. Helen
Bizans İmparatoru Konstantin’in eşi olan Saint Helen (Flavia Julia Helena), İsa’nın çarmıha gerildiği gerçek hacı bulundurmasından dolayı nam yapmış, azize mertebesine erişmişti.
Yazı: Alex Baltazzi
Fotoğraflar: Süleyman Duman
Karşıyaka’daki Saint Helen (Sainte Helene) Kilisesi 1904-1905 yıllarında, Karşıyaka’nın ileri gelen İtalyan-Levanten ailelerinden Aliottilerin bağışladığı bir arsada inşa edilmiştir. Bir zamanlar Kordelya olarak anılan Karşıyaka’nın ilk Katolik kilisesi olan St. Helen Kilisesi, günümüzde cumartesi ve pazar ayinlerine ev sahipliği yapıyor.
Mimarı 1854’te Fransa’da doğan, 1929’da İzmir’de vefat eden, Konak Saat Kulesi’ni, Alsancak Devlet Hastanesi acil servis binasını ve Köprü semtindeki Ayşe Mayda Konağı’nı inşa eden, İzmir St. Polikarp Kilisesi’nin restorasyonunu üstlenen ve fresklerini yapan, Raymond Charles Perre’dir.
Karşıyaka’nın merkez bölgesinde, Kilise Sokağı olarak bilinen 1728 Sokak’ta bulunan kilise, yüksek orta mekanı, alçak yan nefleri ve aradaki yükselti farkından dolayı iç mekana ışık alan çözümleriyle tipik bir bazilikadır. Yapı, içteki nefleri, kolonları, ön cephesindeki üçgen alınlıklı giriş mekanı ve sivri kemerli pencereleriyle Neo Gotik özellikleri taşımaktadır.
Perre, kilisenin iç dekorasyonunda da renkli vitraylara, St. Joseph’in, St. Polycarp’in, St. Francois’nin, St. Antoine'nin heykellerine ve Hz. İsa’nın yaşamını anlatan sahnelerin yer aldığı gotik nitelikli panolara yer vermiştir. Kilisenin içindeki şapellerin birinde, Karşıyaka’nın Hollanda asıllı Levanten ailelerinden olan Van der Zee’lerin genç yaşta kaybettikleri evlatları Carol ve Vlademir anısına ithaf edilen birer yazı bulunmaktadır. Günümüzde de ibadete açık olan bu kilisede, Fransa’da Başbakanlık yapmış Edouard Balladur’un vaftiz edildiği söylenmektedir.
Latince adı Flavia Julia Helena olan Saint Helen (246/50- 330), Bizans İmparatoru Konstantin’in eşi idi ve İsa’nın çarmıha gerildiği gerçek hacı bulundurmasından dolayı nam yapmış, azize mertebesine erişmişti.
Rumların da yaşadığı eski Karşıyaka’da, 1898 yılında Ankara İlköğretim Okulu mevkisinde inşa edilen Saint Helen isimli bir de Ortodoks kilisesi vardı. Mimarı da Sakız Adası asıllı Karşıyakalı Emanuel Petrocochino (Petrokokino) ve Nikolau Manganioti’diydi.
Alsancak 1482 Sokak Anıları (Heyamola Yayınları) kitabımda anlattığım gibi, bugün Alsancak’taki Muzaffer İzgü (eski 1482 Sokak) Sokağı, eskiden Petrocochino ismini taşıyordu. Yaptığım araştırmalar neticesinde elde ettiğim bazı verilere göre, bu sokaktaki arsalar eskiden Petrocochinolar’a aitti. Sokakta hala ayakta duran kırmızı taşlı cumbalı evlerin mimarisi ile Petrocochino ve Perre mimarlarının ilgileri olduğunu tahmin ediyorum. Perre’nin dul eşi Anais Russo, ailesine ait bu sokağın sonundaki bir balkonu Cumhuriyet Bulvarı’na bakan, şimdi ise Kafe Fiesta olan güzel, kırmızı taşlı evde 1930’lu yıllarda ikamet etmiştir.
Babaannemler tarafından akraba olduğum Emanuel Petrocochino, İzmir Belediye Heyetine seçilmişti ve Karşıyaka’da vapur iskelesi karşısındaki güzel Öğretmenler Evi binası, toplantı ve baloların yapıldığı Petrocochino Kulübü bu aileye aitti. Kulübün mimarının da yine Emanuel Petrocochino olduğu tahmin edilmektedir.
Eski adı Cordelio olan Karşıyaka, her zaman çok kültürlü, çok dinli bir yapıya sahip olmuştur. Kilisenin inşa edildiği zaman burada 200’den fazla Katolik - Levanten ailenin yaşadığı tahmin edilmektedir. Sevgili dostum yazar Yaşar Aksoy, değerli Karşıyaka kitabında yüzü aşkın, çoğunun Karşıyaka Soğukkuyu Katolik Mezarlığı’nda aile mezarları bulunan ünlü Levanten aileden bahsetmektedir. Bu Levanten nüfusu şimdi çok azalmışsa da inşa ettirdikleri güzel villalar hala ayaktadır. Karşıyaka günümüzde Atatürk’ün annesi Zübeyde Hanım’ın Evi, güzel kordonu, çarşısı, restoranları, kafeleri, rahat ulaşım olanaklarıyla turistlerin ilgisini çekmektedir.
