Kumaşlarla Türkiye mozaiği

60 kentin kendine özgü kumaşıyla rengarenk Türkiye haritası oluşturan Refika Ertekin, Anadolu’nun bin yıllık kardeşliğinin mesajını veriyor.

Yazı ve Fotoğraflar :SÜLEYMEN DUMAN

Türkiye’nin kültürel renklerini yoğun bir emekle oluşturduğu haritada bir araya getiren Refika Ertekin, öyküsü ilginç insanlardan. Yıllarca başarılı bir şekilde organizasyon danışmanlığı yapan iş kadını Ertekin’in hayatı, göğüs kanserine yakalandıktan sonra farklı bir süreç izlemiş. Zorlu bir operasyonun ardından hayata tutunan Ertekin, iş hayatını bırakıp, halk eğitimlerde el sanatları öğretmenliği yapmaya başlamış. 

Güzelbahçe Halk Eğitim Merkezi’nde kırkyama öğretmenliğine başlayan Ertekin, kırkyama tekniğini sevdirmenin yanı sıra kalıcı bir eser bırakma hedefi de koymuş kendine. Kırkyama tekniğini kullanarak bir Türkiye haritası yapmaya karar veren Ertekin, aynı zamanda Merkezin müdürlüğünü yapan eşi Levent Ertekin’in de desteğini alarak yola koyulmuş. Projenin tamamlanması sırasında yardım eden arkadaşları da Ertekin’in önemli bir motivasyon kaynağı olmuş.

İlk etapta kırkyama tekniği ile Türkiye haritasının bir minyatürünü yapan Ertekin, elde kalmış, kullanılmayan kumaşları değerlendirip rengarenk bir Türkiye haritası ortaya çıkardı. Türkiye’nin renkliliğini simgeleyen haritasını geçtiğimiz yıl gerçekleştirilen Enternasyonal İzmir Fuarı’nda sergileyen Ertekin, “Sonra daha büyük bir harita tasarladım kafamda. Ancak bu defa bir amacı olmalı, bütün bir ülkeyi temsil eden bir harita olmalı diye düşündüm.” diyor. 

İstanbul’da düzenlenen, 81 kentin Halk Eğitim Merkezi müdürlerinin de bulunduğu bir toplantıda fikrini ilgili kişilerle paylaşıyor Ertekin. Karşılıklı görüş alışverişleri sonuç getiriyor ve Ertekin projesine başlıyor. Projesine heyecanla başladığını anlatan Refika Ertekin, “60 kentten, yörelerine özgü altmış farklı kumaş topladım. Kendilerine has kumaş örnekleri olmayan geriye kalan 21 kentin de halk oyunlarının motiflerini bir araya getirdim. Belirli bir ölçeğe sadık kalarak şehirlerin yüz ölçümünü kapsayacak şekilde iki metreye üç buçuk metre büyüklüğünde harita tasarımına başladık. İlk kumaş Gaziantep’ten geldi. Her kent ile telefon görüşmelerimden sonra, kargo ile kumaşların elime ulaşması beni daha da motive etti. O kadar ki, kargo makbuzlarını bile saklıyorum hala.” diye anlatıyor.  

Dokumaları eşi ile birlikte yapan Ertekin, Türkiye haritası üzerinde her kentin kumaşını ölçeklere göre birbirine dikti. Bursa’nın has ipek kumaşları ve bambu ipinden yapılan havluları, Şırnak’ın şal-şepik kumaşı, Trabzon’un peştamalı, Rize’nin keşan kumaşı, İzmir’in 16. yüzyıla dayanan mazisi olan Tire Beledi dokuması ve Ödemiş ipeği haritada yer alan ‘ünlü’ kumaşlardan… Haritada Türkiye’nin sınır komşularını da dostluğun ve birlik- beraberliğin simgesi olduğu için beyaz kumaşla ifade eden Ertekin, haritayı bitirdikten sonra eşi ile çok heyecanlandıklarını söylüyor.

Türkiye’nin renkleri 

İzmir Menemen Erdinç-Ahmet Cengiz Mesleki Eğitim Merkezi Müdürü Levent Ertekin proje ile ilgili hedeflerini de şöyle anlatıyor:

“Eşim bana düşüncesini açtıktan sonra beraber bir yol haritası belirledik. Amaç sadece kırk yama tekniğini göstermek değildi. Hem Türkiye’nin zengin kumaş yelpazesini sunmak hem de sektörel anlamda bir hareketliliğin fitilini ateşleyebilmekti. Bu kumaşlar arasında adını duymadığımız, bilmediğimiz kumaşlarla karşılaştık. Sektörel açıdan baktığımızda modacılara ilham kaynağı olacağını ve unutulmuş kumaş türlerini yeniden hatırlatabileceğimizi düşündük. Harita bir iller haritası olmasının yanında, doğudan batıya doğru değişen bir renk skalası aynı zamanda. Doğu bölgelerde mevsim ve coğrafi koşullar nedeniyle koyu tonlar tercih edilirken, batıya doğru daha sıcak ve açık renkler kullanılıyor.”

Şimdi renkli Türkiye haritasını daha geniş kitlelere tanıtmayı isteyen Refika Ertekin, kurumlardan destek bekliyor ve ekliyor:

“Yurt içinde ve yurt dışında düzenlenen fuar ve etkinliklere katılmak istiyoruz. İzmir Kalkınma Ajansı projeyi destekleyerek, yeniden yapılmasını istedi. Bu da beni çok memnun etti. Türk kumaşlarının tanıtımı açısından yurt dışı fuarlarını önemsiyoruz. Haritamız tanıtım hedefine ulaştığında da, bir platformda açık artırma ile satıp gelirini bir kanser derneğine ve ihtiyacı olan bir okula bağışlamayı düşünüyoruz.”

 

Yamadan sanata

Kırkyama, çeşitli kumaş parçalarının belli motifler oluşturacak şekilde dikilmesi veya aplike edilmesidir. Yüzyıllar önce ufak parça kumaşlarının değerlendirmesi amacıyla birleştirilen kumaşlarla oluşturulan örtüler, kırkyamanın temellerini attı. Ortaya çıkarılan örtülere zamanla desenler, şekiller verme ihtiyacı duyulması kırkyamayı bir sanata dönüştürdü. Patchwork olarak da bilinen kırk yama tekniği, bugün kumaş birleştirme tekniklerinin tümüne verilen bir isim. Kırkpare veya yamalı bohça da denilen kırkyama sanat dalı, eski popülerliğini yeniden yakalamış durumda hatta daha fazla rağbet görüyor.