İzmir’in Tramvay Hikayesi

Tramvayla 1800’lü yıllarda tanışan İzmir’de bu kültür yeniden canlandırılmaya çalışılıyor. Günümüzde Büyükşehir Belediyesinin hayata geçirmeye hazırlandığı proje aslında 130 yıl öncesine dayanıyor.

Aslan Buğdaycı / Araştırmacı-Yazar

Osmanlı İmparatorluğu döneminde Anadolu toprakları üzerinde ilk raylı sistem Sultan Abdülaziz zamanında gerçekleştirildi. 1856 yılında başlayıp 1866’da biten ve yapımı on yıl süren bu hattın kullanım ve işletme hakkı inşaatı üstlenen İngiliz şirketine verildi. Bir anlamda yap-işlet-devret modeli olarak da ortaya çıkan bu oluşum, hattın işletmeye açılmasıyla Ege’nin iç bölgelerinden yolcu, yük, eşya ve hammadde taşımacılığında büyük kolaylıklar sağladı.

1.Abdülhamit tahta çıktıktan sonra bu kolaylığın diğer bölgelerde de uygulanması düşüncesi gündeme geldi. Bu kez İzmir’den öncelikle Göztepe’ye oradan da Urla’ya kadar bir raylı sistem yapılması için girişimler başlatıldı. Bu işe ait ihale 1884 yılında yapıldı. 1308 tarihli Devlet Salnamesi’nde yayınlanan bu mukavelede Osmanlı Devleti adına Nafia Nazırı (Bayındırlık Bakanı) Hasan Fehmi Paşa ile diğer taraftan İzmir’de tüccardan Harnis ve Kardeşleri ile Perçiyo Diçikıl Ditasıl katılımıyla mukavele imzalandı.

Bu mukaveleye göre tramvay hattı öncelikle İzmir rıhtımına paralel sokaktan başlayarak Hükümet Konağı’nın köşesinden geçerek ve Mahpuslar Sokağı’ndan Karataş’a, oradan

Yolcu ve yük taşımacılığı için at veya makine ile çektirilmek üzere bir tren yolu inşa ve işletilmesi ve daha sonra bu hattın Urla’ya kadar, oradan da Urla İskelesi’ne kadar uzatılması için, daha önce adı geçen kişilere 1884 yılının Ağustos ayında imtiyaz verildi.

Yap-işlet devret modelinin ilk örneklerinden biriydi

Yapılan sözleşmenin ikinci maddesinde işletme süresi 1884 yılından itibaren kırk beş yıl olarak benimsendi. Yap-işlet-devret modelinin ilk örneklerinden biri olarak bu madde çok önemlidir.

İzmir- Göztepe arasının iki yıl içinde tamamlanması, Urla’dan Urla İskelesi’ne kadar olan kısmın ise altı yıl içinde uzatılması şartname hükümleri içinde imza altına alındı.

Ulaşım, ekonomi ve turizmi hareketlendirecek

İzmir Büyükşehir Belediyesi şimdilerde 130 yıl önce düşünülen ancak sonuç alınamayan bu projeyi hayata geçirmeye çalışıyor. Fahrettin Altay Meydanı – Konak – Halkapınar arasında yaklaşık 13 kilometre uzunluğunda olması planlanan Konak Tramvayı 19 durak ve 21 araçla hizmet verecek. Tramvayın pik saatlerde 3’er dakika, diğer saatlerde ise 4-5 dakika aralıklarla çalışması planlanıyor.

Proje çerçevesinde, kuzey-güney hattında işletmeye açılan İZBAN’a doğu batı yönünde açılacak olan Balçova-Güzelbahçe-Urla arasındaki hattının, adı geçen bu yerleşim bölgelerinde ulaşım, ekonomi ve turizmin hareketlendirilmesi açısından çok büyük katkılar sağlaması bekleniyor.

Tramvay projesi sadece Konak’ı değil Karşıyaka’yı da kapsıyor. Alaybey-Karşıyaka-Mavişehir arasındaki 9.7 kilometrelik güzergah üzerinde 16 durak ve 17 araçlı olarak planlanan tramvay hattı Mavişehir Banliyö İstasyonu’nda son bulacak.