Görsel kültür tarihinde nostaljik bir yolculuk: Fuarın Ressamları

İzmir’de yine sergi günleri yaşanıyor. ‘İyi Tasarım İzmir’ sergi günleri içinde yer alan ‘Fuarın Ressamları’, ziyaretçilerini Cumhuriyet öncesi yıllardan alıp yarım yüzyıl sürecek bir yolculuğa çıkarıyor. ‘Grafik tasarımının’ henüz bir disipline dönüşmediği dönemlerin erken uygulayıcıları hikayeleriyle büyülüyor.

İzmir Büyükşehir Belediyesinin düzenlediği “İyi Tasarım İzmir” sergi günleri, sanatseverlerle buluştu. Sergi günleri içinde yer alan ve görsel kültür tarihini konu edinen “Fuarın Ressamları: İzmir Fuarı" sergisi, ziyaretçilerini, 1920-1970 yılları arasındaki yarım yüzyıllık yolculuğa çıkarıyor.

Görsel kültür tarihini konu edinen “Fuar’ın Ressamları: İzmir Fuarı’nın Tarihinde Grafik Tasarımın İzleri” başlıklı araştırma sergisi, “grafik tasarımın” henüz bir disiplin olarak anılmadığı dönemlerinde, alanının erken dönem uygulayıcılarının hikâyelerini anlatıyor.

Cumhuriyetin ilk yıllarında iletişimin ve temsilin en önemli sahnelerini sergiler, panayırlar ve fuarlar oluşturuyordu. Bu hafıza mekanların en önemlilerinden birisi de Uluslararası İzmir Fuarı’ydı. İzmir Fuarı, yakın tarihe kadar Türkiye’de ticaretin, sosyal ve kültürel yaşamın cazibe merkezi olmasının yanı sıra, bu temsili sağlayan yaratıcı endüstrinin de önemli odaklarından biriydi.

Fuar dönemlerinde İstanbul’dan, Ankara’dan, çevre illerden gelen afiş, pano, pavyon ressamları, tabelacılar, dekoratörler kurumların, markaların hizmetinde hünerlerini gözler önüne seriyordu. Ne var ki İzmir’in, fuarın, ürünlerin, hizmetlerin bilinirliğini, tanıtımını, duyurusunu üstlenen bu kimseler pek de öne çıkmıyor ve gizli özneler olarak sahne arkasında kalıyorlardı.

İşte bu sergi, projektörleri, sahne arkasındaki o kişiliklerin üzerine çeviriyor. Yani fuarın görsel kimliğine ve İzmir’in resimli belleğine, aktörler üzerinden farklı bir okuma getiriyor.

“Fuar’ın Ressamları: İzmir Fuarı’nın Tarihinde Grafik Tasarımın İzleri” başlıklı araştırma sergisi, görsel kültür tarihini konu ediniyor. “Grafik tasarımın” henüz bir disiplin olarak anılmadığı dönemlerinde, alanının erken dönem uygulayıcılarının hikâyelerini ön plana çıkarıyor. İlgili meslek hünerlerine sahip zanaatkârların, sanatkârların çalışmaları, üretimleri içerisinde ele alınıyor.

Ağırlıklı olarak 1920–1970 arasını irdeleyen sergi, bugün “görsel iletişim tasarımı” ya da “grafik tasarım” olarak adlandırılan meslek sahasının öncülerini, İyi Tasarım Günleri 2’nin “Alan Açmak” temasına uygun olarak, mesleki gelişime katkıları açısından değerlendiriyor.

Sergi; Vedat Mavitan, Kadri Atamal, Naci Kalmukoğlu, Ratip Tahir Burak, Hakkı Arman, Bedri Kökten, Gevher Bozkurt, Atıf Tuna, Ayhan Akalp gibi fuar süresince İzmir’de çalışmış, kentin sosyal-kültürel yaşamında kısa süreli de olsa yer almış, İstanbullu, Ankaralı tasarımcıların çalışmalarına toplu bir bakış sunuyor. Dokümantasyon sergi; afişler, broşürler, ilanlar, logolar, fotoğraflar, eskizler gibi belgelerden oluşuyor.

En geniş yer Mavitan’ın

Sergide en geniş yeri Vedat Mavitan (1915 Manisa -1986 İzmir) almış. Bunun da sebebi, fuarda en çok çalışan Grafik Ressamı olması. Abidin Elderoğlu’nun İzmir’deki atölyesinde ilk resim çalışmalarını gerçekleştiren Mavitan, İDGSA Resim Bölümü’nde Léopold Lévy atölyesinde misafir öğrencilik yapmış. Meslek hayatına ise İstanbul’da basın-yayın ressamlığıyla başlamış. Çalışmalarını İzmir’de matbaacı, grafik tasarımcı, dekoratör, mobilya tasarımcısı ve ressam olarak sürdürmüş. Piyale, Çimentaş, DYO, Tariş, Çarık, Bilginoğlu gibi İzmirli firmaların onlarca yıl tasarımlarını yapmış. 1948’deki İzmir Fuarı afiş yarışmasındaki birinciliği gibi birçok ödül kazanmış. Serginin Küratörü Ömer Yılmaz’ın ‘Diken’ gazetesine yaptığı açıklamaya göre, Mavitan bütün bu çalışmalarına karşın ne bir retrospektif sergi ile anılmış, hakkında ne bir yayın yapılmış, ne bir anı evi kurulmuş. Sergi ile Mavitan, tekrar İzmirlilere hatırlatılmak istenmiş.

Yine Yılmaz’a göre, İyi Tasarım İzmir’in bu yılki teması ‘alan açmak’ olmuş. Böylece daha önce gün ışığı görmemiş bilgiler, belgeler ve kimseler ortaya çıkmış. Dolayısıyla grafik tasarım tarihi araştırmaları için yeni bulgular gün ışığıyla buluşmuş. Ancak bu çalışmalar 10-20 yıl önce başlamış olsaydı, sözlü tarih araştırmaları için daha fazla kişiye ulaşılacaktı. Bazı şeyler ucu ucuna kaybedilmiş özetle…

Kültürpark Hol 2’de yer alan “Fuarın Ressamları” sergisi, 20 Kasım gününe kadar kapılarını açık tutacak.