Pehlivan develer

Mazisi en az 200 yıllık bir geçmişe kadar dayandırılan deve güreşleri; Ege, Marmara ve Akdeniz bölgelerimizde tutku haline gelmiş kış sporlarımızdandır

İZZET KOCADAĞ

İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü

Folklor Araştırmacısı

 

Göçebelik ve kervancılık dönemindeki önemi kalmamış olmasına rağmen o dönemlerden beri sürdürülegelen eğlencelerin baş aktörü olan pehlivan develer Akdeniz-Marmara sahil kuşağında halen özenle yetiştirilmektedir. Güreşlere hazırlanan pehlivan gibi gıdasından sporuna kadar özel bakıma alınan develer, sahibinin aile üyelerinden biri gibidir. Yıllık masrafı çok yüksek olmasına rağmen Aralık-Ocak-Şubat aylarındaki yaklaşık üç aylık bir zaman diliminde sahibine yaşatacağı heyecan ve gurur için katlanmaya değer bir ekonomik yüktür bu. Her biri servet sayılabilecek değerde olan develer, birkaç güreş kazanıp çevrede ün yapınca değeri lüks arabalarla kıyaslanacak rakamlara çıkmaktadır.

Bu nedenlerle pehlivan develerin güreşler sırasında zarar görmemesi için gereken her türlü önlem alınır. Denk güç ve yaş aralığındaki develer Ayak, Orta, Baş ve Başaltı gibi gruplara ayrılarak adil bir güreş yapılması sağlanır. Develerin güreş sırasında rakibini ısırmamaları ve kazayla çenelerinin kırılmaması için “Ağız Bağcı” adı verilen bağla deneyimli kişilerce özenle ağızları bağlanır. Güreşi idare eden hakem tehlikeli oyunlara giren develeri zarar görmemeleri için “Urgancı” adı verilen hazırda bekleyen iki gruba seslenerek ayırtır. Güreşlerde rakibini yıkıp üzerine çöken, rakibini bağlayıp zorda bırakarak bağırmasını sağlayan veya karşısındakini yıldırıp kaçıran deve galip sayılır. Çoğu karşılaşma, verilen sürede üstünlük sağlanamadığından beraberlikle sonuçlanır. 

Güreşleri izlemeye gelenler her tarafta çalan davul, zurna, klarnet gibi çalgılar eşliğinde piknik yaparak eğlenirler. Güreşler şiddet içermediğinden kadın ve çocukların da katılımıyla şenlik havasında binlerce kişilik seyirci kitlesine ulaşmaktadır. İzmir Selçuk’ta yapılan bir deve güreşi 20 bini aşan izleyicisiyle Guinness Rekorlar Kitabı’na geçmiştir.

Deve güreşlerinde maddi çıkar gözetilmez. Bahis yoluyla izleyenlerin kar ya da zarar etmesi gibi olaylar görülmez. Kazanan deve sahibine, uzun yıllardan beri geleneksel olarak halı hediye edilir. Deve güreşlerinde elde edilen gelir toplum yararına hayır işleri için kullanılır.

Deve Güreşleri ülkemizde turizm sezonu dışında kalan durağan dönemde yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekerek yaklaşık üç ay boyunca Ege, Akdeniz ve Marmara Bölgelerimizde hareketliliği sağlayan önemli gelenektir.

İzmir’de yaygın                        

İzmir’de Aliağa’nın Hacıömerli Köyü’nde, Bergama’nın Poyracık Köyü, Zeytindağ Beldesi ve merkezde, Kemalpaşa’nın Armutlu, Bağyurdu, Ulucak ve Parsa beldelerinde, Menemen’in Harmandalı beldesinde, Ödemiş merkez ve Konaklı Beldesi’nde, Dikili, Güzelbahçe, Pınarbaşı, Selçuk, Tire ve Torbalı ilçelerinde her yıl değişen tarihlerde deve güreşleri düzenlenmektedir.

Deve güreşleri; kişisel çıkar amacı güdülmeden, bölgesel olarak kamu yararına bir hizmetin karşılanmasında, ülke turizmimizin durağan bir döneme girdiği üç aylık kış sezonunda yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekerek hareketliliğin sağlanmasında önemli rol oynamaktadır. Uluslararası boyutta düşünüldüğünde; güreşleri izleyip diğer ülkelerdeki gibi örneğin; İspanya Boğa Güreşleri ile kıyaslama yapan yabancı turistlerde halkımızın insan ve hayvan sevgisi hakkında olumlu düşünceler bırakması bakımından deve güreşlerinin ayrı bir önemi vardır.