Efes Müzesi yenilendi
UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne girmek için gün sayan Efes Antik Kenti’ndeki kazılardan ele geçen buluntular ile geçmiş yıllarda çevre kazılardan getirilen eserlerin sergilendiği Efes Müzesi yenilendi.
Büyük bölümü Efes kazıları, St. Jean Kilisesi, Belevi Mezar Anıtı ve yakın çevredeki diğer ören yerlerinden getirilen, Efes ve Anadolu arkeolojisi için çok önemli eserleri ile dikkat çeken Efes Müzesi, yenileme çalışmalarının ardından kapılarını ziyaretçilerine açtı. Yapılan yenileme ve genişletme çalışmalarıyla modern bir görünüme kavuşan Efes Müzesi yeni yüzüyle, UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne girmek için gün sayan Efes’i dünyaya tanıtıyor.
Efes Müzesi’nde sergilenen eserler M.Ö. 6’ncı bin yıldan başlayıp Kalkolitik, Neolitik, Bronz, Miken, Arkaik, Klasik, Hellenistik, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı devirlerine kadar uzanıyor.
5 bin metrekare kapalı alan, 4 binin üzerinde eser
1929 yılında kazılarda bulunan ve çevreden toplanan eserlerin korunması amacıyla Selçuk’ta bir depo oluşturuldu. 1964 yılında bugünkü müzenin güney bölümünün inşası tamamlanarak depodaki eserler burada sergilenmeye başlandı. 1976 yılında kuzey bölümü inşa edilerek genişletilen müze 2014 yılında yeni bir teşhir düzenlemesiyle bugünkü şeklini aldı.
Efes Müzesi Teşhir, Tanzim ve Onarım Projesi kapsamında; Müzenin tüm teşhir sistemi, mekaniği, güvenlik kamera kontrol sistemi ve aydınlatması yenilendi. Eser depoları günün şartlarına uygun hale getirilerek havalandırma, yangın ve nem önlemleri alındı. Eserler niteliklerine uygun olarak seçilen malzemelerle yerlerine yerleştirildi.
Uygulama sonucunda bin 200 metrekare depo, 400 metrekare ofis, 250 metrekare yeni sergileme alanı oluşturuldu. Yeni düzenleme ile salonların geçişlerinde kot farkları düzenlenerek engelli ziyaretçilerim erişimi kolaylaştırıldı.
Müze yenileme sonrasında toplam kapalı alan 5 bin metrekare, sergi salonları bin 350 metrekare, depolama alanları bin 800 metrekare, idari ve sosyal kullanım alanları bin 850 metrekareye ulaştı. Sergilenen eser sayısı 2 bin 826 adedi sikke olmak üzere 4 binin üzerindedir.
Efes Müzesi, Arkeoloji ve Etnografya (Arasta) olmak üzere iki ana bölümden oluşuyor. Sergilemenin klasik kronolojiyi takip etmediği müzede eserler tematik olarak sergileniyor. Salonlar, girişte Bilgilendirme Salonu olmak üzere Çeşme Buluntuları, Yamaç Evler Buluntuları, Sikkeler, Çağlar Boyu Efes, Orta Bahçe, Kybele Kültü, Artemis Tapınağı Buluntuları, Efes Artemisi, İmparator Kültü olarak farklı konular ve buluntu gruplarına göre düzenlenmiştir. Arasta Bölümü, Saadet Hatun Hamamı ve zanaat ürünlerinin tanıtıldığı dükkânlardan oluşuyor. Ayrıca belirli sürelerle çağdaş sanat ürünlerinin ve konulu sergilerin yapıldığı Hükmet Gürçay sanat galerisi bulunuyor. Günümüzde eser sayısı 63 bini geçiyor.
Müze eser grubunun büyük çoğunluğunu, ülkenin ve dünyanın en eski kazı alanlarından birisi olan Efes Antik Kenti kazılarından gelen eserler oluşturuyor. Hellenistik ve Roma Dönemleri’nde en görkemli zamanlarını yaşayan Efes, kentin en eski yerleşim izlerini taşıyan Çukuriçi Höyük, antik dünyanın yedi harikasından biri kabul edilen Artemis Tapınağı kalıntılarının yer aldığı Artemision, İncil yazarı St Jean’ın mezarının da bulunduğu St Jean Kilisesi, Ayasuluk tepesinde yer alan kale ve Belevi Mezar Anıtı ile yakın çevrede yapılan kazılarda ortaya çıkarılmış eserler müzede sergileniyor.
Efes’te ilk yıllarda gerçekleştirilen kazılar sonucu açığa çıkarılan eserlerin bir bölümü Londra, Viyana, İstanbul ve İzmir müzelerinde yer alıyor.
Efes Müzesi Teşhiri
Efes Müzesi teşhirinde Efes Antik Kenti’ndeki kazılardan ele geçen buluntular ile geçmiş yıllarda çevre kazılardan getirilen eserler ve satın alma, müsadere, bağış vs. yoluyla müzeye kazandırılan eserler sergileniyor.
Müze bilgi panolarında salonlarda sergilenen eserlerle ve temayla ilgili genel konularda bilgiler yer alıyor. Ziyaretçinin müze ziyareti sonrasında Efes Antik Kenti, kazılar sırasında ortaya çıkarılan yapılar, bu çalışmalarda ele geçen buluntular, yakın çevreden gelen diğer eserler ışığında Antik Dönem hakkında genel bir fikir edinmesi, Antik Efes Kenti’ni tanıması amaçlanıyor. Ayrıca Yamaç Evler ve Efes Antik Kenti hakkında detaylı bir kronolojik dizine yer alıyor.
Bilgilendirme Salonu: girişte bulunan bu salonda Efes Antik Kentini rekonstrüksiyonunu içeren bir video gösterime sunuluyor.
Çeşme Buluntuları Salonu: Efes’te yer alan Laekanus Bassus, Pollio ve Trajan Çeşmesi’nin heykelleri ile portreler sergileniyor. Ziyaretçileri Efes’in mitolojik kurucusu Androklos ile köpeği, Hellenistik Dönem’deki yöneticisi Lysimakhos, Zeus, Aphrodite, Dionysos, Triton ve Satyr heykelleri, Pollio Çeşmesi’ni süsleyen “Odysseus-Polyphemos” heykel grubu karşılıyor. Ziyaretçiler bu salonu gezdikten sonra antik kentte yer alan yapılardan birisi olan çeşmeler, heykeller ve grup heykelleriyle canlandırılan mitoslar hakkında fikir sahibi oluyor. Aynı zamanda Efes su dağıtım sistemi ve suyolları konusunda bilgileniyor. Onursal çeşmeler ile onları süsleyen heykellerle kentin prestijli yapıları bu salonda vurgulanıyor.
Yamaç Evler Buluntuları: Antik yaşamın günlük hayatla ilgili unsurları bu salonda karşımıza çıkıyor. Kentin yöneticilerinin, rahiplerinin, ekonomik geliri yüksek olan kişilerin yaşadığı ve Yamaç Evler olarak adlandırılan yapı kompleksinde yapılan kazılarda ele geçen buluntular, evlerdeki günlük yaşama ışık tutuyor. Bu salonda vitrinlerde tıp ve kozmetikte kullanılan kemik ve bronz aletler, tartı ağırlık birimleri, kadınların kullandığı takılar, yüzük taşları, cam kaplar, figürinler ve oyuncaklar sergileniyor. Salonun bir köşesinde perystilli ev görünümü ve bir niş içerisinde Avcı Artemis heykeli yer alıyor. Yine evlerde yer alan İmparator Marcus Aurelius büstü, Bereket Tanrısı Priapos, İmparator Tiberius ve Livia portreleri, orta vitrinlerde Mısırlı Rahip, Yunuslu Eros ve Arkaizan Artemis heykeli yer alıyor. Müzenin en önemli eserlerinden olan ve Yamaç Evler’de bulunan İmparator Traian’ın doğulu barbarlar ile yaptığı savaş ve hazırlıklarının üç bölüm halinde gösterildiği fildişi friz grubu, salonun ortasında sergileniyor. Kentin sosyal yaşamı bu salonda vurgulanıyor.
Sikkeler: Kentin ekonomik düzeyinin göstergesi olan sikkeler bu salonda yer alıyor. Kronolojik sıraya göre düzenlenmiş sikkelerde dönem özelliklerini yansıtan izleri görmek mümkün. Ayrı bir panoda sergilenen Efes sikkeleri kronolojik gelişim tipolojisine göre izlenebiliyor. İslami sikkelerin yer aldığı ayrı bir panoda padişahlar adına basılan sikkeler mevcut. Satın alma yoluyla müzeye kazandırılan define grupları, kistophorlar, Ayasuluk definesi kentin geç dönem ekonomisine ışık tutuyor. Bilgi panosunda ve kiosklarda sikkelerle ilgili detaylar anlatılıyor. Defineler, zoltalar, kistophorlar ile kentin ekonomik yaşamı vurgulanıyor.
Çağlar Boyu Efes Salonu: Bu salonda Efes’in kronolojik tarihine geçiş yapılıyor. Kentin antik dönemlere göre yerleşimi, tarihçesi ve dönem özellikleri hakkında bilgi verilerek kronolojik dizinle kent tarihinin önemli olaylarına değiniliyor. Efes’in Prehistorik, Arkaik, Klasik, Hellenistik, Roma ve Bizans Dönemleri buluntular eşliğinde aydınlatılıyor. Pişmiş toprak kaplar, aletler, figürinler, takılar vitrinlerde dönemsel özelliklerine göre gruplandırılmış bir şekilde sergileniyor. Müzenin tanınan eserlerinden birisi olan Dinlenen Savaşçı heykeli bu salonda yer alıyor. Salonda hem ilk yerleşim hem de son yerleşimin izleri görülüyor.
Orta Bahçe: Antik kent yapılarında kullanılan sütun başlıkları, osthotekler, mezar stelleri, lahitler, heykeller burada yer alan çeşitli eser grupları arasında yer alıyor. Belevi Mezarı Anıtı’na ait mimari parçalar ve lahit önemli bir grubu oluşturuyor. Kentin mimari yapı unsurları burada vurgulanıyor.
Kybele Kültü ve Artemis Tapınağı Buluntuları: Efes Antik Kenti’nin kutsal tanrıçası Artemis’tir. Şehir kolonize olmadan önce tanrıça Kybele inanışının etkisindedir. Sonrasında yeni gelen Artemis inancıyla önceki inanış yok edilmeden yeni bir kültle bütünleştirilmiştir. Artemis kültü ve külte geçiş aşaması bu salonda görülüyor. Salona girişte yer alan Kybele adak stelleri, Kybele inancının kayalara yansıması. Artemis Tapınağı’ndaki kazılarda ele geçen buluntular inanışın güçlü yönünü ve ekonomik zenginliği yansıtıyor. Altın, gümüş takılar, bronz objeler, değerli taşlar, amber, fildişi, cam objeler, boncuklar, pişmiş toprak kaplar tapınağın adak eşyalarını oluşturuyor. Kybele’den Artemis inanışına geçiş ile Efes Antik Kenti’ndeki Artemis kültü bu salonda vurgulanıyor.
Efes Artemisi: Kybele ve tapınak buluntularının ardından Artemis’in kült heykelleri olan Artemis Ephesia heykellerinin sergilendiği salona geçiliyor. Bu salon ziyaretçide tapınakta olduğu hissi oluşturmak amacıyla sütunlarla düzenlenmiş.
İmparator Kültleri Salonu: Efes gibi bir antik kent sahip olduğu önemli özellikleri ve nitelikleriyle imparator adına yapılan tapınaklarda ayrıcalığını ortaya koyuyor. Hadrian Tapınağı, Domitian Tapınağı ve Parth Anıtına ait mimari bezemeler ve heykeller, Domitian Sunağı bu salonda yer alıyor. Efes’te Roma imparatorluk kültü, kentin sosyal ve siyasi yapısı bu salonda vurgulanıyor.
Hikmet Gürçay Sergi Salonu: Modern sanat eserlerinin sergilendiği bu salonda modern sanat sergilerin düzenlenmesi planlanıyor.
Müzeyi gezen ziyaretçiler, Efes Antik Kenti buluntuları ışığında antik yaşam hakkında da bilgileniyor. Antik bir kentin yapıları, mimari unsurları, süsleme elemanları, heykelleri ve portreleri, sosyal yaşam unsurları, ekonomik yönü, çağlar boyunca gelişimi, dinsel inancı yansıtan ana tanrıça kavramı, siyasi yapıyı gösteren imparatorluk kültü kavramlarıyla, Efes Antik Kenti’ni eserleriyle, açıklayıcı metinler ve görseller içeren bilgi panolarıyla tanıyor.
