Tarih Öncesi Yaşam Müzesi
Yeşilova Höyüğü Ziyaretçi Merkezi içinde; kazı alanlarıyla bütünleşmiş, Kazı evi, Neolitik köy ,geniş bir park alanı ile birlikte yer alan Tarih Öncesi Yaşam Müzesi, Türkiye için bir ilk.
Yazı - Fotoğraflar: Yar.Doç.Dr.Zafer Derin / Yeşilova Höyüğü Kazı Başkanı
Bornova- Yeşilova Höyüğü İzmir’in ilk uygarlık sürecinde, hemen yakınındaki Yassıtepe ve İpeklikuyu höyükleri ile birlikte kentin tarih öncesi dönemdeki ilk yerleşim alanı içinde bulunmaktadır. 2005 yılında Yeşilova Höyüğü’nde başlatılan kazılardan elde edilen bulgular kentin tarihinin değişmesine neden olmuş, İzmir’in tarihini günümüzden 8 bin 500 yıl önceye götürmüştür. Kültür ve Türizm Bakanlığı’nın desteğiyle yaklaşık dokuz yıldır süren kazılar; kentin Cilalı Taş Çağı’nın (Neolitik) Yeşilova Höyüğü ile Maden Devri’nin (Erken Tunç Çağ ) yaşandığı Yassıtepe alanlarında yoğunlaştırılmış, yüzlerce eser İzmir Arkeoloji Müzesi’ne kazandırılmıştır.
Yeşilova Höyüğü’nün kent içinde yer alması nedeniyle kazıların topluma, eğitime ve turizme açılması hedeflenmiş, böylece höyükte kazıların yanı sıra araştırmalarla birlikte birçok proje başlatılmıştır. Buradaki amacımız kentimizin tarih öncesi yerleşimini ve arkeolojik alanda ortaya çıkan bulguları aktif bir şekilde ziyaretçilere sunabilmekti… 2008 yılından sonra Yeşilova Höyüğü’de Bornova Belediyesi ve Ege Üniversitesi’nin ortaklığıyla gerçekleştirilen “Zamana Yolculuk” projesi, burada yaşayan ilk kültürün topluma anlatımı ve sergilemesi açısından olumlu sonuçlar vermiştir.
Dünyanın en iyi 10 mimari projesinden biri
Bornova Belediyesi, Yeşilova Höyüğü kazı alanıyla bütünleşen projeye olumlu yaklaşmış, höyüğün batısındaki kamu alanını “İzmir ve Bornova’nın Tarih Öncesi Kültürünün Sergileneceği Özel Proje Alanı” olarak ilan etmiş ve buraya “Yeşilova Höyüğü Ziyaretçi Merkezi” inşa edilmesi için çalışmalara başlamıştır. 2010 yılında bu alanla ilgili olarak Belediye tarafından ödüllü mimari proje yarışması düzenlenmiş ve birinci gelen projenin uygulanmasına karar verilmiştir.
Yeşilova Höyüğü Ziyaretçi Merkezi Projesi önce Tarihi Kentler Birliği tarafından Proje Ödülü kazanmış, ardından Singapur’da düzenlenen Dünya Mimarlık Festivali’nde (World Of Arhitectural Festival) Future Project kategorisinde kültür dalında “en iyi 10 mimari proje” arasına girmiştir.
Türkiye için bir ilk
10 milyon TL’yi bulan masrafları Bornova Belediyesi tarafından karşılanan Ziyaretçi Merkezi’nin temelleri, 2012 yılının sonunda atılmıştır. 4 bin 200 metrekarelik kapalı alana kurulan merkezin, inşaat aşamasından itibaren İzmir’in bir markası haline gelebilmesi için kurumsallaşması hedeflenmiştir. Bunun için merkez, logosundan, broşür, kitap, hediyelik eşyalarına, çalışan uzmanlarına kadar özenle planlanmış ve sergi binasının “Bornova Belediyesi Tarih Öncesi Yaşam Müzesi” olmasına karar verilmiştir. Müze, Yeşilova Höyüğü kazı alanlarıyla bütünleşmiş, kazı evi, Neolitik köy ve geniş bir park alanından oluşmaktadır. Birçok aşaması Ege, ODTÜ, Koç, Yaşar, Dokuz Eylül, Yüksek Teknoloji, İzmir Ekonomi üniversitelerinden gelen bilim insanlarının ve Belediye’nin birçok biriminin katkısıyla şekillenen bu proje Türkiye için de bir ilktir.
Ziyaretçilerini 8 bin 500 yıl öncesine götürüyor
Kazı çalışmalarının da sürdürüldüğü bu alan, üniversite ve ilk öğretim öğrencilerinin eğitim gördüğü, yılın her dönemi açık, aktif bir arkeolojik alandır. “Tarih Öncesi Yaşam Müzesi”, özel müze unvanını aldıktan sonra Bornova Belediye’sine bağlı olarak çalışmaya başlayacaktır. Müzede kafeterya, aktivite mekanları, ofisler, sergi alanları, konferans salonu, depolar, sığınak, kazı çalışmalarının canlı izleneceği medya bölümleri, kütüphane, spor ve konser alanları bulunmaktadır. İç içe geçen iki zaman tüneli şeklinde planlanan müzenin kazı alanlarına bakan yüzü yarı saydam bir materyalle kaplıyken diğer yarısı blok duvar şeklindedir. Burada amaç, ziyaretçileri günümüzle geçmiş dönemi ayıran kapalı duvarın arkasındaki 8 bin 500 yıl önceki yaşama götürmektir.
Müzenin içi iki katlıdır. Zemin kat çocuklara yönelik aktivitelerin yapılacağı, kursların düzenleneceği kapalı bir mekan, kazı görüntülerinin izlebileceği medyatek bölümleri ile bir konferans salonundan oluşmaktadır. Giriş katında ayrıca resepsiyon bölümü ile hediyelik eşya satış reyonu da yer almaktadır. Müzenin birinci katı eserlerin sergilenebilmesine uygun olarak hazırlanmıştır. Orjinal ya da benzer eserlerin sergileneceği birinci kattaki ana salona bir rampa ve asansör ile çıkılabilmektedir. Müze iç ve dış mekanlarıyla engelsiz bir yapıdır.
Tarih Öncesi Yaşam Müzesi bütünüyle bitirilemeden gelen yoğun talep nedeniyle 2014 bahar dönemi içinde sergi binası dışındaki bölümleri kontrollü olarak ziyaretçiye açılmıştır. Tek tek ya da genellikle gruplar halinde gelen ziyaretçiler müzede görevli uzmanlar tarafından karşılanarak, onların rehberliğinde Yeşilova Höyüğü “Kazı Alanları”, Neolitik Köy ve kazı evi dolaşılabilmektir. Çocuklar hava şartlarına bağlı olarak “Arkeoloji Parkındaki” deneysel kazı alanına da girebilmekte, burada uzmanların denetiminde arkeolojik kazı yapabilmektedir. Müze içindeki “Kazı Evi” topraktan çıkan buluntuların üzerinde çalışıldığı ve eserler üzerinde laboratuvar çalışmalarının izlenebildiği bir mekan olarak serginin bir bölümünü oluşturmaktadır. Burada toprak altından çıkan eserler üzerinde yapılan restorasyon, çizim ve inceleme aşamaları gelen ziyaretçiler tarafından izlenebilmektedir.
Geçmişle bugün arasında köprü kuruyor
Çocuk ve erişkin grupları kazı alanlarında ortaya çıkarılan kültürü öğrendikten sonra günümüzden 8 bin 500 yıl önceki yaşamı ve şartları daha iyi algılayabilmeleri için kazıdaki bulgulara göre inşa edilen “Neolitik Köyün” içine, üzerlerine deri giysiler giydirilerek alınmaktadır. Böylece gelenler müzelerde vitrinlerde sergilenen taş, pişmiş toprak ve kemik eserlerin nasıl yapıldığını, kullanım şekillerini ve işlevlerini yaşayarak öğrenmektedir. Bornova Belediyesi’ne bağlı uzman arkeologlar tarafından gerçekleştirilen aktiviteler, Neolitik Köy içindeki günlük yaşama ilişkin, ekmek yapma, boyama, kil objeler üretme , takı ve taş aletler yapma, duvar sıvama ve av gibi birçok faaliyeti içermektedir. Ele geçen çanak çömlek, taş, kemik ve pişmiş toprak eserlerden oluşan bütün bulgular, deneysel olarak benzerine yakın kurulan köyde yeniden yaşam bulmakta ve 8 bin 500 yıl önceye dönülerek günümüzle aramızda bir köprü kurulmaktadır.
İzmir’in ve Bornova’nın tarihini yurtdışında tanıtıyor
Müze henüz tümüyle faaliyete geçmemesine karşın, müze dışındaki alanlar kazı ekibinin ve müzede görevli uzman ekibin denetiminde kısıtlı olarak hizmet verebilmektedir. Böylece kazı alanlarını, Neolitik köyü, arkeoloji parkını ve kazı evini randevuyla gelen ilk öğretim grubu öğrencilerinden yetişkinlere kadar farklı yaşlardaki biçok kişi ziyaret etmiştir. Ziyaretçilerin bir kısmı da yurtdışından gelmiştir. Bunların içinde Almanya, Belçika, Avusturya gibi Avrupa ülkelerinden gelen arkeoloji öğrencileri grupları, Amerikadan gelen çocuklu aileler ve lise öğrencileri bilim adamları bulunmaktadır. Bu şekilde Yeşilova Höyüğü kazıları ile İzmir’in, Bornova’nın tarihi ve kültürü yurtdışında da tanınmaya başlamıştır. Gelen ziyaretçiler Yeşilova Höyüğü’nde geçirdikleri bir günün sonunda başka arkeolojik alanlarda karşılaşmadıkları deneyime sahip olabilmektedir.
Tarih Öncesi Yaşam Müzesi’nin ana binası içinde yer alan sergi bölümü kısa bir süre içinde Yeşilova Höyüğü bulgularına ilişkin bir açılış sergisiyle ziyarete açılacak ve aktif sergilemenin bir bölümü haline gelecektir. Müze içinde yıl boyunca sürecek çocuklara yönelik arkeoloji, kil, resim ve heykel kursları ile, erişkinlere yönelik sempozyum ve konferanslar düzenlenecektir.
Türkiye’deki tek aktif arkeolojik alan
Ziyaretçiler katılımları süresince çocuklar için sıkıcı olan arkeolojik alan ziyaretleri ilk kez bilgiyi yaşayarak elde ettikleri aktif bir şekle girmiş ve ziyaretçiler için Yeşilova Höyüğü sürükleyici bir alan haline gelmiştir. Bu tür aktivitelerle Yeşilova Höyüğü, yerli turizmin dışında yurtdışından gelen çocuklu aileler için de bir cazibe merkezine dönüşmektedir. Yerli ve yabancı ziyaretçilerin katıldığı bu tür aktivitelerle yaşayan müze kavramı belediyenin desteğiyle “Tarih Öncesi Yaşam Müzesi”nde geliştirilerek sürdürülecek, Yeşilova Höyüğü kısa bir süre içinde kentin ilk uğrak yerlerinden biri haline gelecektir.
Tarih Öncesi Yaşam Müzesi, tüm yıl boyunca ziyaretçiye açık olarak eğitim ve kültür faaliyetlerinin sürdürüldüğü Türkiye’deki tek aktif arkeolojik alanıdır. Bu proje Kültür ve Turizm Bakanlığı’na hiç bir yük getirmeyen, arkeolojik kazıların yerel yönetimle olan işbirliğini yansıtan örnek bir çalışmadır.
Nasıl ulaşılır:
Özel araçlarla otoyoldan otogar yönüne gidildiğinde otobüs girişinden Yeşilova Höyüğü levhası yönünde sağa dönüp, Işıkkent Eğitim Kampüsü arkasındaki müzeye gitmek ya da Bornova ve Kemer metro istasyonlarından hareket eden 59 No’lu belediye otobüsüyle Yeşilova Höyüğü durağında inilerek kısa bir yürüyüşün ardından müzeye ulaşmak mümkün.
www.yesilova.ege.edu.tr adresinden Yeşilova Höyüğü ve alanda yürütülen çalışmalar ile ilgili ayrıntılı bilgiye ulaşılabilir.
