Uzakdoğu’dan Avrupa’ya kağıt ve kitabın serüveni

Ege Üniversitesi Kağıt ve Kitap Sanatları Müzesi, dünya kültür tarihinin son 2 bin yılının vazgeçilmez demirbaşları kağıt ve kitabın uzun soluklu yolculuğunu farklı kültürlerden örneklerle gözler önüne seriyor…

Yazı: Esin Özalp Öztürk

Fotoğraflar: Onur Şan

Kitapseverler için müjdesi ve serüveni bol bir haberimiz var. Bu öyle bir serüven ki; kağıdın üretiminden, bir kitap olarak sanat eserine dönüştüğü noktaya kadar birçok aşamayı gözler önüne seriyor… Evet, henüz bir yıl önce, İzmir’de açılan, Türkiye’nin ilk kağıt ve kitap sanatları müzesinden bahsediyoruz. Ege Üniversitesi Kağıt ve Kitap Sanatları Müzesi ziyaretçilerini, farklı kültürlerden örneklerle kağıt ve kitabın tarihsel yolculuğuna çıkarıyor; bize de bu eşsiz yolculuğa eşlik etmek düşüyor…

Türkiye’de ilk

Öncelikle müzenin öneminden bahsedelim. Bilgi ve görsel malzemeleriyle, tüm kitapseverlere seslenen müze, Türkiye’nin bu alandaki ilk müzesi olma özelliğini taşıyor. Müze bunun yanı sıra, konunun bu boyut ve zenginlikte ele alındığı bir üniversite müzesi olarak, uluslararası alanda da benzersiz bir konuma sahip. Kağıt ve kitabın Uzakdoğu’dan Avrupa’ya, günümüze kadar geçirdiği evrelerden örneklerin bulunduğu müzede 700’den fazla eser sergileniyor. Müzenin koordinatörü Nedim Sönmez, projenin Avrupa’da galeri, yayınevi, fuar ve müzelerde geçen 30 yıllık bir hayatın ve buralardan edinilen tecrübelerin ürünü olduğunu belirtiyor. Sönmez ayrıca, müzeyle; uygarlık tarihinin bu büyülü yolunda yapılacak bir yolculuğun ana hatlarını sunmak ve bu yolculuğa rehber olmak gayesinde olduklarını söylüyor. Müze gerçekten de, dünya kültür tarihinin son 2 bin yılının vazgeçilmez demirbaşları kağıt ve kitabın uzun soluklu yolculuğunu eşsiz birçok örnekle gözler önüne seriyor… 

Levanten köşkünden müzeye

Bornova’daki eski Levanten köşklerinden 19. yüzyılın Ballian konutunda kurulan Ege Üniversitesi Kağıt ve Kitap Sanatları Müzesi, alt katında kağıdı, üst katında kitabı konu ediyor ve eski ile modernin bir araya getirildiği proje için ideal bir ortam yaratıyor. 16 odalı müzede yer alan objelerin tamamına yakını kişi, kurum ve sanatçıların bağışlarından oluşuyor. Müzenin giriş katında el yapımı kağıt üretimi, kağıt tarihi, günümüz renkli kağıt sanatçıları, dünya renkli kağıtları, modern kağıt sanatı bölümleri; üst katındaysa kitap sanatları, ekslibris, matbaa, sanatçı kitapları, kitap biçimleri, kitaplardaki ustalar, baskı teknikleri, minyatür kitaplar ve tipografi bölümleri yer alıyor.

Papirüsten bu yana ışıklı yol

Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Candeğer Yılmaz, üniversitenin, bilimsel faaliyetlerin ve eğitimin tamamlayıcısı olarak müze, koleksiyon ve kalıcı sergiler kurmaya özel önem verdiğini ifade ediyor. Yılmaz ayrıca, müzelerin sadece değerli eserlerin sunulduğu özel mekanlar olması dışında da işlevleri bulunduğuna dikkat çekiyor: “Bu yüzden, müzelerimizde yenileşme ve değişime özen göstererek ilgiyi artırmayı ve eğitsel boyutu öne çıkarmayı ilke edindik. Yenilenmiş biçimiyle Ballian Köşkü, müze, koleksiyon ve daimi sergi yelpazemize çok değerli bir müze daha kazandırmamıza aracılık etmektedir. Milattan önce 3 bin 500’lerde papirüsün kullanımıyla başladığı kabul edilen kağıt tarihi; giderek, kağıtların ciltlenerek bir arada tutulması ile ortaya çıkan kitabın tarihi, insanlığın bugün ulaştığı uygarlık aşamasının büyülü, ışıklı yolu gibidir. Ege Üniversitesi Kağıt ve Kitap Sanatları Müzesi, bu ışıklı yolun bir göstergesi olacaktır.”

Seyreyle medeniyetin tarihini…

Peki, Türkiye’nin ilk kağıt ve kitap sanatları müzesinde sizi neler mi bekliyor? Binlerce yıl öncesinden kağıt örnekleri, Osmanlı döneminde ilk matbaayı kuran İbrahim Müteferrika’nın orijinal eserleri, hareketli parçalarla yazı baskısını Avrupa’da başlatan Johannes Gutenberg döneminin sayfalarından örnekler, dünyanın en küçük kitabı ve 38 ülkeden 42 kağıt sanatçısının oluşturduğu “One World” adlı dünya haritası ve daha birçok eşsiz eser bu müzede! Müze içerisinde ayrıca düzenli sergilerin açılacağı bir sanat galerisi bulunduğunu da eklemeden geçmeyelim. Bilgi aktarımını kolaylaştırarak medeniyetlerin doğuşunu sağlayan en temel araçlardan olan kağıt ve kitabın tarihi yolculuğu, Ege Üniversitesi Kağıt ve Kitap Sanatları Müzesi’ndeki eserler aracılığıyla keyifle görülebilir…