Küçük Menderes Havzası’nın tarihine ışık tutuyor: ÖYKAM
Ödemiş’in en eski mahallelerinden birinde iki yıl önce açılan ve ilçeye yolu düşen yerli yabancı turistlerin ilgi odağı olan Ödemiş Yıldız Kent Arşivi ve Müzesi, Küçük Menderes Havzası’na tarihine ışık tutuyor.
ÖYKAM, olasılıkla 18’inci yüzyılın ilk yarısında inşa edilmiş iki katlı ahşap-bağdadi bir yapı olan Keçeci (zade) Hanı ile 1926 yılında bu hanın kuzey cephesi ve avlusunun bir bölümüne inşa edilmiş Yıldız Oteli binasında hizmet veriyor.
Yıldız Oteli’nin açılmasından sonra, “Hacı Sadık Çarşısı” ismiyle anılan bölge “Yıldız Çarşısı”; Keçeci (zade) Hanı ise, “Yıldız Hanı” olarak anılır olmuştu. Ödemiş Belediyesi’nin 2006 yılında kamulaştırdığı Yıldız Hanı ve Oteli’nin, Tarihi Kentler Birliği’nin desteğiyle hazırlatılan rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri, ilgili kültür ve tabiat varlıkları bölge kurulunca onaylandı. 2009 yılında restorasyonu tamamlanan Yıldız Hanı ve Oteli’ni belediye, Ödemiş ve Küçük Menderes Havzası’nın geçmişi ve kültürünün tanınması ve tanıtılması amacıyla kent arşivi ve müzesi olarak işlevlendirdi.
Vitray ve kalem işleri ile dekore edilen ÖYKAM’da: müze, ihtisas kütüphanesi ve arşiv ile süreli tematik sergi odaları, hediyelik eşya reyonu ve müze-kahve bulunuyor. 25 Şubat 2012’de Ödemiş ve Küçük Menderes Havzası’ndan kültür ve tarih dostu coşkulu bir kalabalığın katılımıyla ziyaretçi ve araştırmacıların hizmetine açılan ÖYKAM’ı o günden bugüne yaklaşık 30 bin kişi ziyaret etmiş.
Ödemiş Belediyesi Yıldız Kent Arşivi ve Müzesi alt ve üst kısmında mevcut 16 oda ve 4 koridordan oluşuyor. Şu an itibariyle sayısı 9 bin 600’e yakın taşınır kültür varlığının üçte ikisi, toplam büyüklüğü 300 metrekare civarında olan bu oda ve koridorlara yerleştirilmiş camlı dolaplarda ve iç avluda açık olarak sergileniyor.
30 bin sayfa belge, 3 binden fazla görsel
ÖYKAM’ın arşiv bölümü içerdiği değişik türde 30 bin sayfa belge ve 3 binden fazla görselle Ödemiş ve Küçük Menderes Havzası’nın tarihine ışık tutuyor. Bir kısmı ulusal ve yurtdışındaki arşivlerden edinilmiş bu belge ve görseller 25 kadar fonda toplanmış. Her bir fondaki mevcut belge ve görseller hakkında özet bilgilere “www.oykam.org.tr” adresi üzerinden ulaşılabilmektedir.
İhtisas Kütüphanesi 8 bölümden oluşuyor
Müzenin sekiz bölümden oluşan İhtisas Kütüphanesi’nde yaklaşık 3 bin kitap yer alıyor. Ödemiş Halkevine ait kitaplardan bir bölümünü içeren Savaş-Recep Başsoy Kitaplığı, Türkiye’de ilk ve tek olan Sözlük Kitaplığı; Yazma Eserler Kitaplığı ve İzmir ile Küçük Menderes Havzası’nda yayımlanmış gazete, dergi ve mecmuaları içeren Süreli Yayınlar Kitaplığı uzmanlık kütüphanesinin en önemli parçalarını oluşturuyor. Hatırı sayılır kısmı Osmanlıca olan bu eserlerin isimlerine internet sitesi üzerinden ulaşılabiliyor. ÖYKAM yayın yönetmeliğine uygun olarak toplam 11 adet akademik kitap yayımlanmış. Bunlar http://oykam.org/tr/yayinlar/kitaplar.html adresinden özetleriyle birlikte görülebiliyor.
Müze Odaları
Alt kat teşhirde; Berber Odası, Tütün Odası, Saatçi Odası yer alırken, üst kat teşhirde; Mutfak, Otel Odası, Çeyiz Odası, Efeler Odası, Oturma Odası, Ödemiş Tarihi Odası, Görsel Tanıtım Odası, Şükrü Saracoğlu Anı Odası, Dr. M. Şevket Bengisu Anı Odası 1, Dr. M. Şevket Bengisu Anı Odası 2, Ödemişli Kültür ve Sanat insanları Odası, han kısmı teşhirinde ise; Yıldız Kundura Odası, Çeyiz-Gelin-Düğün Sergisi Odası ve Yıldız Sinema Odası bulunuyor.
Odalarda öne çıkanlar
Dr. M. Şevket Bengisu Anı Odası: Mustafa Şevket Bey (Bengisu) 1880 yılında Ödemiş'te doğdu. Babası Mursallılı Kasap Koca Ali, annesi Havva Hanım’dır. İlk mektep (Numune-i Terakki) ve rüştiyeyi (ortaokul) Ödemiş'te bitirdikten sonra gittiği İstanbul'da önce Askeri Lise, ardından Askeri Tıbbiye'den mezun oldu (1903). Dr. Mustafa Şevket'e, Gülhane Hastanesi'nde (İstanbul) göz-kulak-burun-boğaz ihtisası yaparken “yüzbaşılık” payesi ve ameliyatlarda gösterdiği başarılardan ötürü takdirname verildi (1905).
Trablusgarp Savaşı’nda ve Çanakkale Savaşı’nda Mustafa Kemal Anafartalar Grup Kumandanı iken, 3. Fırka'da (tümende) görevli Dr. Mustafa Şevket Bey’i yanına aldırdı. Çanakkale'den sonra fırkasıyla birlikte Kudüs'e giden Tabip Binbaşı Mustafa Şevket, Birinci Dünya Savaşı’nda gösterdiği yararlılıklardan ötürü “harp” ve “gümüş liyakat” madalyası ile ödüllendirilmişti.
1927’de Ödemiş Belediye Başkanlığı, sonrasında ise TBMM’de İzmir ve Çanakkale Milletvekili olarak görev yaptı. Bengisu’nun Çanakkale Savaşı’nda giymiş olduğu askeri hekim üniforması ve TBMM’de giymiş olduğu frak ile çok sayıda zati eşya sergileniyor.
Şükrü Saracoğlu Anı Odası; Mehmet Şükrü (Saracoğlu), 1887 yılında Ödemiş'te doğdu.
Babası saraç Mehmet Tevfik Bey, annesi Şerife Hanım'dır.
1918 yılında devlet burslusu olarak Cenevre Üniversitesi, “Ulum-u Siyasiye ve İktisadiye” şubesinden mezun olan Mehmet Şükrü Bey, Yunan Ordusu İzmir'e çıkınca, Mahmut Esat Bey ile birlikte Rodos üzerinden memleketine döndü. Ödemiş düşman tarafından işgal edilmiş olduğundan Kuşadası'nda kaldı. Daha sonra Demirci Mehmet Efe'nin kuvvetlerine katıldı.
Kırmızı şeritli İstiklal Madalyası ile taltif edilen Mehmet Şükrü Bey, kurtuluştan sonra Ödemiş'e dönerek çiftçilik yapmaya başladı. 05 – 31 Mart 1923 tarihinde Ödemiş’te belediye başkanlığı yaptı. İzmir Milletvekili olarak Milli Eğitim, Maliye, Adliye ve Hariciye Vekilliği yaptı, 1942 yılında Başvekil oldu. Vekillik yaparken giydiği takım elbisesi ve Saracoğlu’na ait çok sayıda eşya sergileniyor.
ÖYKAM açıldığı günden bu yana çeşitli tematik sergilere ev sahipliği yapıyor. “Yunan Ordusu Anadolu’da” başlıklı fotoğraf ve obje, “Kurtuluş Savaşı’nda Görev Almış Küçük Menderes Havzası Zeybekleri Figüratif Hat Sanatı” ve tekstil ürünleriyle ev eşyalarından oluşan “Çeyiz-Gelin-Düğün” sergisi müzede şimdiye kadar gerçekleştirilen tematik sergiler.
