ARI ÜRÜNLERİ Doğanın Mucizesi

 İnsanların beslenmesinde her zaman yer alması gereken arı ürünlerinden genel olarak sadece bal ile ilgili bilgiye sahibiz. Bazen bal konusunda bile doğru bilinen yanlışlar bulunmaktadır. Örneğin; kristalleşen balın kötü olduğunun sanılması gibi.

Bal ve arı ürünleri ile ilgili veya sadece arı yetiştiriciliği ile ilgili olsun tüm dünya üzerinde bu konular araştırıldığında, insan hayatının tamamında ancak anlaşılacak derecede detaylar bulunmaktadır. Ancak sağlıklı beslenme adına arıcılık ürünleri konusunda yüzeysel de olsa biraz bilgi aktarmanın faydalı olacağı kanaatindeyim.

Öncelikle bilmemiz ve tüketmemiz gereken arıcılık ürünlerini Bal, Polen, Arı Sütü ve Propolis olarak sıralayabiliriz. Bu ürünleri sırasıyla irdeleyecek olursak haliyle önce baldan başlamalıyız. 

Bal:

Bal arılarının çiçek nektarlarını, bitkilerin veya bitkiler üzerinde yaşayan bazı canlıların salgılarını topladıktan sonra, kendine özgü maddelerle karıştırarak değişikliğe uğratıp, bal peteklerine depoladıkları tatlı madde olarak tanımlanmıştır. Bu tanım gıda mevzuatındaki tanım olup, bize yeterli bir yönlendirme yapmaktadır. Bal genelde süzme bal ve petekli bal olarak ayrılır. Ancak elde edilişine göre çiçek balı ve salgı balı olarak da iki ayrım yapılmaktadır. Çiçek balı; genellikle bitkilerin çiçeklerinde bulunan nektarın arılar tarafından toplanması ile oluşturulan baldır. Salgı balı ise; çam, meşe, kayın ve ladin gibi orman ağaçları üzerinde yaşayan böceklerin salgıladığı salgıların arılar tarafından toplanması ile elde edilen baldır. Ülkemiz için en önemli salgı balı ise Çam Balıdır.

Balın İnsan Sağlığı Açısından Önemi: 

Bal, tadı, aroması ve diğer özellikleri nedeniyle diğer gıdalara göre ayrı bir yere sahip olup, daha çok bir besin ve enerji kaynağı olarak tüketilmektedir. Bal, aynı zamanda sindirim sistemi rahatsızlıklarında, solunum sistemi rahatsızlıklarında vücuda olumlu etkileri bulunduğundan sağlık açısından da kullanılabilmektedir. Zengin bir besin kaynağı olan bal, çocukların beslenmesinde önemli bir yere sahiptir. Çabuk sindirilmesi, iştah açması gibi özellikleri ve ayrıca sakinleştirici etkisi balın önemini daha da arttırmaktadır. Bal, yalnızca çocukların beslenmesinde değil büyüklerin beslenmesinde de yararlıdır. Özellikle çabuk enerjiye dönüşen hazır bir gıda olması nedeniyle, sporla uğraşan kimselere güç vermek ve yorgunluklarını hafifletmek için kullanılabilir.

Bal, bir besin ve enerji kaynağı olması yanında gıda bileşeni olarak da kullanılmaktadır. Gıdaya kattığı hoş tat ve aromasının yanısıra, özellikle su tutma yeteneğinden dolayı, yiyeceklerin uzun süre bayatlamadan taze kalmasını sağlar.

Balın Şekerlenmesi: (Kristalizasyon)

Balın şekerlenmesi bir bozulma olmayıp, balın elde edildiği bitki kaynağına göre oluşabilen doğal bir olaydır. Tüketicilerin bazıları kristalize olan balı yanlış bilgi sonucu hileli bal olarak düşünebilmektedir. Ancak özellikle çiçek balı, süzme aşamasından hemen sonra bile şekerlenmeye başlayabilmektedir.

Balın kristalizasyonu üzerine balın su, glikoz ve früktoz oranları, balın depolanma sıcaklığı, depolama sıcaklığının değişkenliği ve balda bulunan polen gibi katı maddelerin miktarı etkili olmaktadır. Balın früktoz oranı düşerken glikoz oranının artması şekerlenmeyi destekler. Ancak, glikoz/su oranının yüksek olması kısa sürede şekerlenmenin habercisi olarak bilinmektedir.

Burada bilinmesi gereken konu balın şekerlenmesinin tamamen doğal bir olay olduğu ve balın kalitesini etkilemediğidir. Kristalize olan balın 40 dereceyi geçmeyen su içinde enzim yapısını bozmadan normal haline döndürerek tüketmekte hiçbir sakınca bulunmamaktadır. 

Arı Sütü: 

Arı sütü, genç işçi arıların baş kısımlarında bulunan salgı bezlerinden salgıladıkları özel bir besindir. Görüntüsü beyaz-krem arası renktedir. Ana arı olmaya aday larvanın bulunduğu hücrelerde bulunur. Arı sütü insan sağlığı ve beslenmesi yönünden oldukça önemli maddeler içerir. Normalde işçi arı olacak larvanın arı sütü ile beslenmesi sonucu ana arıya dönüşmesi ve ana arının işçi arıya göre 40 kat daha uzun yaşaması, arı sütünün biyolojik yapısının önemini hiçbir araştırmaya gerek kalmadan ortaya koymaktadır. 

Polen:

Polen kıymetli bir protein, vitamin ve mineral madde kaynağıdır. Polen, bir canlının büyüyüp gelişebilmesi için günlük alınması gereken aminoasitleri, vitaminleri ve mineral maddeleri içinde bulunduran insan sağlığı ve beslenmesinde ve genel vücut direncinin korunmasında büyük öneme sahip doğal bir besin maddesidir.

Polenin kimyasal yapısı, rengi, tadı, kokusu ve şekli bitki türüne göre değişmektedir. Çoğunlukla sarı renkli olup siyah, mor, pembe renkli polenlere de rastlamak mümkündür. Ayrıca balın kaynağı, balda bulunan polenlerin analizi ile belirlenebilmektedir.

Propolis: 

Arılar tarafından bitkilerden toplanan, yapışkan ve 14-16 ^oC'de sert ve kırılgan, 30 ^oC üzerinde yumuşak ve bükülebilir, kaynağına göre siyahtan sarıya kadar değişebilen renkte bir maddedir.

Propolis, kovanlarda arılar tarafından kovandaki çatlakların kapatılmasında, çerçevelerin gerek kovan duvarlarına gerekse birbirlerine yapıştırılmasında, koloniye giren ve koloni dışına atılamayan zararlıların mumyalanıp kokuşmasının önlenmesinde, petek hücrelerinin parlatılmasında ve kovanın steril hale getirilmesinde kullanılır. Propolis tıpta da ilaç hammaddesi olarak kullanılmaktadır.